Uchwała Nr V/31/11
Uchwała Nr V/31/2011
Rady Gminy w Imielnie
z dnia 20 kwietnia 2011 roku
w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy
w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar w Rodzinie dla Gminy Imielno na lata 2011-2014
Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15, ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.), art.110 ust.10 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej ( tekst jednolity: Dz. U. z 2009r. Nr 175, poz.1362 z późn. zm.) oraz art.6, ust. 2, pkt l ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ( Dz. U. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) Rada Gminy w Imielnie uchwala, co następuje:
§ 1
Uchwala się Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie dla Gminy Imielno na lata 2011-2014, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały.
§ 2
Wykonanie Uchwały powierza się Wójtowi Gminy Imielno.
§ 3
Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Przewodniczący Rady Gminy
Stanisław Kukuryk
Załącznik do
uchwały Nr V/31/2011
Rady Gminy w Imielnie
z dnia 20 kwietnia 2011
roku
GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE DLA GMINY IMIELNO NA LATA 2011-2014
Wstęp
W celu efektywnego przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz zmniejszania jej negatywnych następstw w życiu społecznym i rodzinnym tworzy się Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2011 – 2014
Zawiera on: podstawy prawne działania, zasady działania, cel główny i cele szczegółowe, wymienia realizatorów i adresatów Programu, instytucje i organizacje współpracujące. Program przedstawia też charakterystykę zjawiska przemocy w rodzinie, dostępne dane na temat przemocy w rodzinie.
Podstawową grupą społeczną pełniącą niezwykle istotne funkcje stanowi rodzina. To ona określa cele i wartości, do których dążą dzieci, a także wywiera istotny wpływ na zachowanie się jednostek zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz rodziny. Do głównych zadań rodziny należy przekazywanie dziedzictwa kulturowego nowemu pokoleniu oraz wychowywanie tego pokolenia zgodnie z normami życia zbiorowego. Rodzina jako wspólnota rodziców, dzieci i krewnych, zbudowana na miłości, stanowi pierwsze i podstawowe miejsce doświadczenia współżycia z ludźmi.
Jednym z nadrzędnych i długofalowych celów polityki prorodzinnej państwa jest tworzenie warunków do pełnego rozwoju i prawidłowego funkcjonowania rodziny oraz zapobieganie występowaniu postaw aspołecznych, grożących patologiami, w tym przemocą domową. Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ( Dz. U. z 2005r. Nr 180, poz.1493 z późn. zmianami) nakłada na samorządy gmin w tym obszarze następujące działania:
1) Tworzenia gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie
2) Prowadzenie poradnictwa i interwencji z zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie
3) Opracowanie i realizacja programów ochrony ofiar przemocy w rodzinie
4) Prowadzenie gminnych ośrodków wsparcia
Konieczność podejmowania działań zapobiegających przemocy w rodzinie wynika również z zapisów ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zmianami) oraz ustawy z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (dz. U. z 2002r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zmianami)
Rodzina, która nie radzi sobie w sytuacjach kryzysowych, nie realizuje swoich funkcji nosi miano rodziny dysfunkcyjnej. Jedną z krytycznych sytuacji, wymagającej natychmiastowej interwencji odpowiednich służb jest przemoc w rodzinie.
Nadrzędnym celem Programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie jest ograniczanie na terenie Gminy Imielno skali problemu, jakim jest przemoc domowa. Będzie stanowił on strategiczny plan działań wobec problemu przemocy w rodzinie na terenie Gminy Imielno i będzie realizowany przez wszystkie instytucje zobligowane do podejmowania działań na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Oczekuje się, że przyczyni się on do:
- stworzenia zintegrowanego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie,
- ograniczenia zjawiska przemocy
- poprawy kondycji rodzin mieszkających na terenie Gminy Imielno.
Charakterystyka zjawiska przemocy w rodzinie
Pojęcie przemocy w rodzinie
Przemoc najczęściej kojarzy się z biciem, popychaniem, kopaniem, stosowaniem broni lub gwałtem. Przemocą jest także poniżanie człowieka, ranienie jego uczuć, niszczenie jego poczucia własnej wartości, oczernianie go przed innymi, wyzywanie i rzucanie obelg, ograniczanie jego swobody w sposób przekraczający normy moralne i obyczajowe. Przemocą jest wszystko to , co czynione jest z myślą o zranieniu drugiego człowieka lub wyrządzeniu mu krzywdy. Przemoc może przybierać wiele form, może być zarówno skutkiem, jak i przyczyną dysfunkcji w rodzinie. Bez wątpienia należy zaklasyfikować ją do kategorii zachowań negatywnych o dużej szkodliwości społecznej.
Mimo, że w relacjach międzyludzkich obecna była od zawsze, o przemocy w rodzinie mówiło się niewiele, jakby nie zauważając jej jako poważnego zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny. Takiego, które w konsekwencji prowadzi do znacznych naruszeń norm moralnych i prawnych, tragicznych skutków psychologicznych, a w skrajnych przypadkach do poważnych okaleczeń i zabójstw.
Dla lepszego rozpoznania zjawiska przemocy w rodzinie konieczne jest jej zdefiniowanie.
Przemoc w rodzinie, zwana także potocznie przemocą domową, zgodnie z treścią art. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie to: ,, jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste (osób najbliższych lub innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących) w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”
Przemoc w rodzinie charakteryzuje to, że :
· Jest intencjonalna – przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary,
· Siły są nierównomierne – w relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą, sprawca jest silniejszy, a ofiara słabsza,
· Narusza prawa i dobra osobiste – sprawca wykorzystuje przewagę siły, narusza podstawowe prawa ofiary ( np. prawo do nietykalności fizycznej, godności, szacunku itp.),
· Powoduje cierpienie i ból – sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody, a doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma mniejszą zdolność do samoobrony.
Na zjawisko przemocy w rodzinie można patrzeć z różnych punktów widzenia przyjmując perspektywę indywidualną, systemową lub społeczną. Perspektywa indywidualna to spojrzenie przez pryzmat osoby doświadczającej przemocy lub przez pryzmat sprawcy. Perspektywa systemowa to uzyskanie możliwych form wsparcia dla osób uwikłanych w przemoc oraz opis metod wsparcia. Perspektywa społeczna to odbiór społeczny zjawiska przemocy w rodzinie, postaw członków lokalnej społeczności wobec aktów przemocy, prospołeczności obywateli, postawy i czynniki mogące sprzyjać przemocy lub ją usprawiedliwiać. Na przemoc w rodzinie można spojrzeć również z perspektywy prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej.
Z punktu widzenia prawa przemoc w rodzinie to przestępstwo, którego odmiany określone są w różnych kodeksach i odpowiednio karane. Najczęściej stosowany artykuł 207 kodeksu karnego dotyczy znęcania się fizycznego lub psychicznego nad członkami rodziny i przewiduje karę pozbawienia wolności.
Perspektywa moralna pokazuje, że dokonywanie przemocy to krzywdzenie słabszego i jest złem moralnym. Sprawca powinien podlegać sankcjom własnego sumienia i potępieniu ze strony innych ludzi. Moralna ocena przemocy powinna powstrzymywać sprawców i motywować świadków do pomagania. Psychologiczne spojrzenie na przemoc domową zwraca naszą uwagę na cierpienie i bezradność ofiary, odsłania mechanizmy wewnętrzne i sytuacyjne sterujące przemocą oraz złożone procesy interakcji między sprawcą i ofiarą. Psychologiczne zrozumienie przemocy odgrywa podstawową rolę przy pomaganiu ofiarom w wyzwalaniu się od przemocy i w naprawianiu szkód, jakie poczyniła w ich życiu.
Rodzaje i typy przemocy
· Przemoc fizyczna – nazywana również gorącą, to każde agresywne zachowanie polegające na użyciu siły i prowadzące do naruszenia nietykalności cielesnej, nieprzypadkowych urazów, zranień, stłuczeń czy zasinień itp.
· Przemoc psychiczna –nazywana również zimną, to umyślne agresywne działania, wykorzystujące nie tyle siłę fizyczną lecz mechanizmy psychologiczne, powodujące u ofiar zachwianie pozytywnego obrazu własnej osoby, obniżanie u niej poczucia własnej wartości, pojawienie się stanów lękowych i nerwicowych. Zachowania sprawcy mają na ogół charakter poniżający lub budzące poczucie zagrożenia i wywołują emocjonalny ból lub cierpienie (m.in. wyśmiewanie, wyzwiska, poniżanie, upokarzanie, zawstydzenie, narzucanie własnych poglądów, ciągłe krytykowanie, kontrolowanie, ograniczanie kontaktów, stosowanie gróźb, szantażowanie).
· Przemoc seksualna – wymuszanie pożycia seksualnego lub nieakceptowanych i niechcianych przez ofiarę praktyk seksualnych w celu zaspokojenia potrzeb seksualnych sprawcy ( sprawca, który zmusza ofiarę do stosunku, może zostać skazany za gwałt).
· Przemoc ekonomiczna – przejawia się w uniemożliwianiu dostępu do rodzinnych środków finansowych, prowadzi do całkowitego finansowego uzależnienia ofiary od sprawcy (np. odbieranie zarobionych pieniędzy, uniemożliwienie podjęcia pracy, niezaspokojenie podstawowych potrzeb rodziny, okradanie, zaciąganie kredytów i zmuszanie do ich zaciągania wbrew woli współmałżonka).
· Zaniedbanie – stan ciągłego niezaspakajania podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych osób zależnych.
Formy przemocy: fizyczna, psychiczna, ekonomiczna i seksualna mogą się przenikać, ale każda może też występować osobno. Osobami doświadczającymi przemocy domowej są najczęściej kobiety, dzieci, osoby starsze lub niepełnosprawne, ale bywają też nimi mężczyźni.
Fazy cyklu przemocy
Dla zrozumienia dlaczego tak trudno osobom doznającym przemocy zmienić swoją sytuację ważne jest przyjrzenie się specyfice relacji między osobą stosującą przemoc a ofiarą. Zdecydowana większość ofiar nie doświadcza przemocy w sposób ciągły. Przemoc ma bowiem cykliczny charakter. Obecność tych cykli lepiej wyjaśnia proces wiktymizacji osób doznających przemocy, a także pojawiający się w ich zachowaniu syndrom wyuczonej bezradności.
W cyklu przemocy występują trzy niezależne fazy, zmienne pod względem swej intensywności i czasu trwania :
1. faza narastania napięcia (inaczej tworzenia i budowania napięcia) to pierwsza faza cyklu,
2. faza gwałtownej przemocy (inaczej wybuchu, incydentów bicia) to druga faza ; agresja w tej fazie może być zagrażająca dla zdrowia i życia ofiary, moment zakończenia aktu przemocy zależy wyłącznie od sprawcy i nie ma żadnego związku z zachowaniem „ofiary” (sygnały jej bólu i cierpienia nie wyciszają agresji),
3. faza ,,miodowego miesiąca” (inaczej uspokojenia i miłości) to trzecia faza w czasie, której sprawca między innymi często obiecuje, że jużnigdy więcej nie skrzywdzi ofiary lub po prostu zachowuje się jakby przemoc nigdy nie miała miejsca; faza ta jest przemijająca i rozpoczyna się znowu faza narastania napięcia.
Faza ,,miodowego miesiąca” zatrzymuje ofiarę w sytuacji przemocy, bo łatwo pod jej wpływem zapomnieć o koszmarze pozostałych dwóch faz. Prawdziwe zagrożenie, jakie niesie ze sobą ta faza jest związane z tym, że przemoc w następnym cyklu zazwyczaj jest gwałtowniejsza i za każdym razem narasta.
Jeśli już raz doszło do użycia przemocy, będzie się ona powtarzać dopóki nie będzie przerwana, najczęściej przez interwencję z zewnątrz.
Rola stereotypów i przekonań
Stereotypy, które głęboko zapuszczają swoje korzenie i fałszują rzeczywistość są kolejną groźną pułapką. Przyjmowanie ich następuje ze szczególną łatwością, wtedy gdy nie napotykają żadnych przeciwstawnych sądów. Zniewalający wpływ ich powszechności pochodzi także z sugestywnej mocy powtarzania, szczególnie, gdy nie tylko słuchamy powtórzeń całego środowiska, ale i sami powtarzamy. Uwalnianie się od stereotypów utrudnione jest przez fakt, że fałszywe założenia są często przekonaniami charakterystycznymi dla całego środowiska lub danej epoki. Obejmują one różnorodne obszary codziennego życia, m.in. podział ról w domu, przywileje związane z płcią itp. Osobom żyjącym w środowisku, gdzie panuje przyzwolenie na wyzwiska i bicie jest o wiele trudniej przeciwstawić się takiemu traktowaniu niżtym, których otoczenie takich zachowań nie aprobuje.
Z punktu widzenia problemu przemocy za najgroźniejsze uważa się stereotypy:
1. usprawiedliwiające przemoc np. „ jak chłop baby nie bije to jej wątroba gnije”, „jak się ciebie nie będą bać, to się z ciebie będą śmiać”, „ tyłek nie szklanka.....”, „ mnie teżbili i wyrosłem na porządnego człowieka”;
2. przenoszące odpowiedzialność za przemoc na ofiary np. „widziały gały co brały”, „sama sobie winna ”, „ kobieta odpowiada za ognisko domowe ”;
3. przekonania izolujące ofiary np. „nie mów nikomu co się dzieje w domu”.
Zasady pomocy
Pomoc osobom doznającym przemocy rozumiemy jako wspieranie zmian życiowych
w kierunku „stawania na własnych nogach” w tempie określanym jako posuwanie się małymi krokami z poszanowaniem dla tendencji przeciwstawnych opóźniających zmianę.
W pierwszej fazie kontaktu z osobami doznającymi przemocy aktualnie rozgrywającej się, formuła poradnictwa ma zasadniczo poważniejsze zastosowanie niżformuła psychoterapii. By móc rozpocząć terapię najpierw należy zatrzymać przemoc i dodać konstruktywnej mocy ofierze. Jeżeli pomagamy osobie, która dzisiaj doznaje przemocy, to zajmujemy się przede wszystkim teraźniejszością, a nie przeszłością. Osobie pokrzywdzonej najpierw trzeba pomóc bronić się, wycofywać albo bezpośrednio zatrzymać przemoc i dopiero wtedy gdy ona ustanie można zająć się śladami krzywd z przeszłości. Najważniejsze zasady, którymi powinnyśmy kierować się w procesie pomagania, pamiętając, że nie ma żadnego usprawiedliwienia dla stosowania przemocy to:
· bezpieczeństwo osoby doznającej przemocy,
· autonomia osoby doznającej przemocy,
· odpowiedzialność osoby stosującej przemoc.
Ponieważ przemoc może spowodować poważne obrażenia, a nawet śmierć istotne jest oszacowanie potencjalnego zagrożenia wystąpieniem groźnych dla życia zachowań przeciwko sobie lub innym ze strony sprawcy, ofiary lub dzieci. Ocena potencjalnego zagrożenia życia powinna być przeprowadzana za każdym razem, gdy rozpoznamy występowanie przemocy domowej. Odpowiedzi twierdzące dotyczące czynników ryzyka powinny być wystarczającym powodem, by jak najszybciej pomóc osobie doznającej przemocy w opracowaniu planu bezpieczeństwa.
Najczęściej podejmowane oddziaływania zewnętrzne pomocy ofiarom to:
· interwencja,
· schronienie,
· informacja,
· edukacja,
· specjalistyczne poradnictwo,
· wsparcie emocjonalne,
· psychoterapia,
· pomoc socjalna dająca sytuacyjne oparcie dla dalszych działań.
Procedura „Niebieskie Karty” jako przykład łączenia kompetencji różnych służb.
„Niebieskie Karty” to procedura interwencji wobec przemocy w rodzinie, która składa się z odpowiedniej dokumentacji i sposobu postępowania w przypadku stwierdzenia, bądź podejrzenia występowania przemocy. Obowiązuje ona w policji od 1998 roku, w pomocy społecznej od 2004 roku. Jest zalecana także do stosowania przez gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, w przypadku, gdy w rodzinie występuje również
problem alkoholowy.
Głównym celem „Niebieskich Kart” jest rozpoznawanie przemocy i usprawnienie pomocy oferowanej przez przedstawicieli różnych służb w środowisku lokalnym, ale też tworzenie warunków do systemowego, interdyscyplinarnego modelu pracy z rodziną. Podstawą skuteczności procedury i oferowanej pomocy jest współpraca przedstawicieli różnych służb na rzecz osób doznających i stosujących przemoc w rodzinie. Rozpoznanie przemocy i wypełnienie „Niebieskiej Karty” przez policjanta czy pracownika socjalnego to początek procesu pomagania. Każda z tych służb ma w swoich ustawowych zapisach możliwość i obowiązek korzystania z pomocy innych osób, instytucji i organizacji, a także
podejmowania współpracy, gdy zostanie o to poproszona. W przypadku przemocy w rodzinie działania indywidualne nie przynoszą pożądanych efektów.
Dokumentacja „Niebieskie Karty” dla poszczególnych służb różni się, choć założenia i cele procedury są wspólne. Różnice wynikają z tego, że każda z w/w instytucji ma określone kompetencje i możliwości. Zbiera informacje dostosowane do specyfiki pomocy jakiej może udzielić. Po zebraniu informacji, ustalany jest plan działania, a kolejnym krokiem jest włączenie do procesu pomagania przedstawicieli innych służb.
Skutki przemocy w rodzinie
Przemoc może spowodować oprócz szkód fizycznych również trwałe i rozległe następstwa w psychice człowieka. Z powodu wielu następstw takich doświadczeń, cierpią nie tylko ofiary, ale również bezsilni świadkowie obserwujący akty przemocy, są nimi najczęściej dzieci.
1. Konsekwencje doświadczenia przemocy przez osoby dorosłe:
- poważne obrażenia ciała,
- wzrost części objawów związanych ze stresem ( bóle głowy, żołądka, pleców),
- przygnębienie, smutek, obojętność, popadanie w depresję, niepokój,
- niekontrolowane wybuchy płaczu, śmiechu czy agresji,
- zmienność nastrojów, decyzji,
- lęk przed bliskością, nieufność, poczucie zagrożenia, niska samoocena,
- kłopoty z zasypianiem, koszmary nocne, kłopoty z koncentracją,
- zaprzeczanie, obwinianie się, bezradność, adaptacja do przemocy.
2. Konsekwencje doświadczenia przemocy przez dzieci:
- obrażenia cielesne,
- życie w poczuciu ciągłego strachu i zagrożenia,
- brak poczucia bezpieczeństwa i stabilności środowiska wychowawczego,
- liczne schorzenia psychosomatyczne,
-maltretowanie psychiczne, które może prowadzić do nieprzystosowani interpersonalnego (niski poziom kompetencji społecznych, trudności w kontaktach z rówieśnikami).
Warto podkreślić, że konsekwencje stosowania przemocy ujawniają się często również po długim czasie, kiedy dziecko dorasta lub w jego dorosłym życiu. Skutki przemocy w dorosłym życiu objawiają się w postaci różnych form niedostosowania społecznego (tj. trudności w nauce, wagarowanie, ucieczki z domu, udział w przestępstwach, wysoki poziom agresji, nadużywania alkoholu, branie narkotyków, itp.).
Zachowania przemocowe są niejednokrotnie dziedziczone i powielane. Młodzi chłopcy wychowujący się w rodzinach, gdzie mężczyzna znęca się nad kobietą, uczą się agresji wobec kobiet, dziewczynki zaś postrzegają bicie, maltretowanie i wykorzystywanie jako elementy wpisane w role kobiety.
3. Społeczne konsekwencje doświadczania przemocy.
- przemoc domowa jako siła niszcząca cały system rodzinny niesie za sobą ryzyko dziedziczenia przez dzieci zachowań przemocowych i powielania ich w dorosłym życiu,
- niezwalczana przemoc przybiera na sile, utrwala się niosąc konsekwencje dla uwikłanych w nią rodzin i dla całego społeczeństwa.
Prawo wobec problemu przemocy w rodzinie
Przemoc domowa jest przestępstwem. Podstawowym przepisem prawa karnego, związanym z zagadnieniem przemocy w rodzinie jest art. 207 Kodeksu karnego - przestępstwo znęcania. Przewiduje on karę za znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą, małoletnią, nieporadną, zależną.
Znęcanie jest kategorią zbiorczą, może obejmować szereg zachowań, które rozpatrywane osobno, będą stanowić inne przestępstwa np. uszkodzenie ciała, groźby karalne. Aby przyjąć, że doszło do znęcania w rozumieniu prawa karnego, konieczne jest jakiś czas trwania, albo wyjątkowo, gdy przemoc ma charakter szczególnie dotkliwy lub intensywny, można ją zakwalifikować jako znęcanie, nawet, jeżeli trwa bardzo krótko, np. jeden dzień. Jeżeli zachowanie będące przemocą, nie zostanie uznane za znęcanie się np. z uwagi na brak długotrwałości, może być ścigane osobno, jako inne przestępstwo. Nie ma przestępstwa znęcania, gdy dwie osoby znęcają się wzajemnie nad sobą.
Obok znęcania w rodzinie dochodzi także do innych określonych prawem przestępstw takich jak m. in:
· Uszkodzenie ciała (art. 156 k. k. lub art. 157 §1 k.k.) i naruszenie nietykalności cielesnej ( art.217 k.k.)
· Pozostawianie osoby, co do której istnieje obowiązek sprawowania opieki, w sytuacji bezpośredniego zagrożenia jej życia lub zdrowia (art.160 §2 k.k. )
· Zmuszanie do określonych zachowań ( art.191 §1 k.k)
· Zgwałcenie ( art. 197 k.k. ) oraz nakłanianie i zmuszanie do czynów nierządnych przy wykorzystaniu stosunku zależności (art.199 k.k)
· Doprowadzenie małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub poddania czy wykonania innej czynności seksualnej lub utrwalanie treści pornograficznych z udziałem małoletniego ( art.200 k. k)
· Rozpijanie małoletniego w drodze dostarczania napoju alkoholowego, ułatwiania lub nakłaniania do spożycia takiego napoju ( art.208 k.k)
· Uporczywe uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego ( art.209 k.k)
· Porzucenie małoletniego lub osoby nieporadnej pod względem psychicznym lub fizycznym ( art. 210 k.k)
· Zniewaga ( art.216 §1 k.k)
· Kradzież na szkodę osoby najbliższej ( art.278 §4 k.k) lub kradzież z włamaniem ( art.279 k.k)
· Przywłaszczenie ( art. 284 k.k) lub niszczenie mienia ( art. 288 k.k)
Od 2005 r. funkcjonuje ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która określa zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, zasady postępowania wobec osób doznających przemocy w rodzinie oraz osób stosujących przemoc. Ustawa zobowiązuje osoby, które w związku z wykonywaniem swoich zadań służbowych powzięły podejrzenie o występowaniu przemocy w rodzinie, do niezwłocznego zawiadomienia o tym Policji lub Prokuratora. Ustawa ta umożliwia również stosowanie, w toku postępowania wobec osób podejrzanych, specyficznych środków ograniczających możliwość ich kontaktu z pokrzywdzonymi.
Część diagnostyczna
Skala rozmiaru przemocy w rodzinie jest bardzo trudna do ustalenia, ze względu na drażliwość problemu i towarzyszące temu zjawisku tabu. Ofiary przemocy nie zawsze chcą zdradzać sprawy, które uznają za wstydliwe, uważając, że ,, nie należy publicznie prać brudów”. W konsekwencji większość przypadków przemocy nadal nie jest ujawniona. Zjawisko to przez wiele lat było marginalizowane, a podejmowane działania miały jedynie na celu odizolowanie ofiary od sprawcy. Istnieje zatem potrzeba podejmowania kompleksowych działań skierowanych do ofiar przemocy w rodzinie, jak również do osób stosujących przemoc.
W okresie zmian społecznych, w rodzinie uaktywniły się i pojawiły z większą częstotliwością wewnątrzrodzinne relacje oparte na przymusie oraz obiektywne tendencje doprowadzające do rozpadu rodziny. Zmiany społeczne spowodowały również kryzys wartości i zasad w funkcjonowaniu rodziny. Ewolucja norm i obyczajów wpłynęła na pojawienie się destrukcyjnych zachowań w rodzinie.
Uzależnienie ekonomiczne od partnerów życiowych spowodowało zaostrzenie relacji opartych na przymusie. Doprowadziło to do pojawienia się sytuacji konfliktowej w rodzinie oraz zmian w relacjach partnerskich. Przymus ekonomiczny prowadzi do pozostawania ofiar przemocy w związkach dla nich trudnych. Powoduje to nie tylko ich cierpienie, ale także utrwalanie poczucia bezradności i braku jakichkolwiek perspektyw.
Kryzys rodzin, w których pojawiła się przemoc, w dużej części dotyczy 40 i 50-latków. Na tej podstawie można przypuszczać, że związki młodszych par w większym stopniu są oparte na partnerstwie, a relacje przymusu pojawiają się rzadziej niż w pokoleniu ich rodziców.
Od problemu przemocy nie są wolne również rodziny zamieszkujące gminę Imielno. Ze statystyk Posterunku Policji w Imielnie wynika, że w 2010 roku odnotowano 40 interwencji domowych, w 14 przypadkach została sporządzona ,,Niebieska Karta”, mająca za zadanie wykrywanie i przeciwdziałanie przestępstwom związanym z przemocą domową. Ze statystyk tych wynika, iż sprawcami przemocy są mężczyźni, w znacznej mierze będący pod wpływem alkoholu ( na 14 sprawców przemocy, 12 było pod wpływem alkoholu). Z informacji uzyskanych od kuratora sądowego wynika, iż większość skazanych z terenu Gminy Imielno prawomocnym wyrokiem to sprawcy przemocy domowej. Analizując dokumentację zgromadzoną w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej można zauważyć, że problem przemocy domowej jest zjawiskiem narastającym. Podłożem przemocy najczęściej jest nadużywanie alkoholu przez sprawcę, jak również daje się zauważyć, że coraz częściej przyczyną przemocy są problemy finansowe rodziny.
Zadania służb powołanych do niesienia pomocy ofiarom przemocy w rodzinie.
Pomoc w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie mają obowiązek świadczyć: gmina, policja, prokuratura, pomoc społeczna, służba zdrowia, szkoły oraz organizacje pozarządowe.
Gmina
Obowiązek przeciwdziałania przemocy w rodzinie, szczególnie w rodzinie z problemem alkoholowym, spoczywa także na samorządach lokalnych. Zgodnie ze znowelizowaną Ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, do zadań własnych gminy należy m.in. udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psychologicznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie. Udostępnienie rodzinom, w których występuje przemoc, pomocy psychospołecznej i prawnej, poprzez:
a) tworzenie i prowadzenie:
• punktu konsultacyjno - informacyjnego
• telefonu zaufania
• programów środowiskowych
b) inicjowanie powstawania i wspieranie:
• organizacji społecznych pomagających ofiarom przemocy domowej,
• grup wsparcia dla ofiar przemocy domowej,
c) powołania Zespołu Interdyscyplinarnego
· zorganizowanie szkolenia dla członków Zespołu Interdyscyplinarnego oraz osób i instytucji współpracujących z Zespołem
Policja
Do podstawowych zadań policji należy m. in:
1. ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra,
2. inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami pozarządowymi.
3. wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.
Działania chroniące ofiary przemocy domowej podejmowane przez policję zgodnie z obowiązującym prawem:
• interwencja,
• sporządzenie dokładnego opisu zdarzenia (notatka urzędowa),
• zatrzymanie sprawców przemocy domowej stwarzających w sposób oczywisty zagrożenie dla życia bądź zdrowia ofiar, a także mienia,
• wszczęcie postępowania przygotowawczego przeciwko sprawcy przemocy w przypadku zgłoszenia lub stwierdzenia popełnienia przestępstwa,
• zabezpieczenie dowodów popełnienia przestępstwa,
• podjęcie działań prewencyjnych wobec sprawcy przemocy,
• udzielenie informacji ofiarom o możliwości uzyskania pomocy.
Policja jest instytucją, która może interweniować przez całą dobę, dlatego też interwencja taka powinna wprowadzić w rodzinie istotne zmiany, przede wszystkim ujawnienie przemocy, przerwanie izolacji rodziny, wyrównanie dysproporcji sił pomiędzy sprawcą, a ofiarą oraz umożliwienie ofiarom uzyskania ciągłego wsparcia przedstawicieli różnych służb. Ogromną rolę w walce z przemocą odgrywają dzielnicowi, którzy jako pierwsi mają kontakt z pokrzywdzonymi, przyjmują zawiadomienia o przestępstwie, pouczają o przysługujących ofierze prawach, informują o placówkach niosących pomoc pokrzywdzonym, tj. schroniskach, placówkach psychologiczno-pedagogicznych.
Prokuratura
Osoby poszkodowane na skutek przemocy domowej, a także świadkowie mogą złożyć w prokuraturze bądź na policji zawiadomienie o przestępstwie ściganym w trybie publiczno-skargowym lub wniosek o ściganie przestępstwa (dotyczy to przestępstw ściganych na wniosek osoby poszkodowanej). W przypadku uzasadnionego podejrzenia, że popełniono przestępstwo prokuratura wspólnie z policją ma obowiązek:
• wszcząć postępowanie przygotowawcze mające na celu sprawdzenie czy faktycznie popełniono przestępstwo,
• wyjaśnienia okoliczności czynu,
• zebrania i zabezpieczenia dowodów,
• ujęcia sprawcy,
• w uzasadnionym przypadku zastosować środek zapobiegawczy wobec sprawcy przemocy w postaci dozoru policyjnego,
• tymczasowego aresztowania
Pomoc społeczna
Celem działania pomocy społecznej jest umożliwienie osobom rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których same nie są w stanie pokonać, a także zapobieganie powstawaniu tych sytuacji. Pomocy społecznej udziela się w przypadku: ubóstwa, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Każda z tych sytuacji może sprzyjać występowaniu przemocy lub z niej wynikać. Pracownik socjalny w ramach swoich obowiązków powinien:
• przeprowadzić wywiad środowiskowy, umożliwiający diagnozę sytuacji,
• przygotować plan pomocy,
• udzielić pomocy finansowej, prawnej, psychologicznej,
• w przypadku stwierdzenia przemocy, skierować do odpowiednich instytucji zajmujących się przemocą, umieścić w schronisku oraz za zgodą osoby poszkodowanej zwrócić się do policji o pomoc.
• prowadzić „Niebieską Kartę”
Służba zdrowia
Głównym zadaniem służby zdrowia jest ochrona zdrowia pacjenta. Zjawisko przemocy domowej kwalifikuje się do zakresu sytuacji objętych świadczeniami zdrowotnymi, ponieważ bardzo często towarzyszą mu wyraźne uszkodzenia zdrowia somatycznego i zawsze występują poważne uszkodzenia zdrowia psychicznego. W dziedzinie pomocy ofiarom przemocy domowej, oprócz zadań podstawowych, takich jak np. udzielenie pomocy medycznej, istotne jest:
• rozpoznanie sygnałów świadczących o występowaniu przemocy, szczególnie gdy ofiary bądź świadkowie próbują to ukryć,
• umiejętność przeprowadzenia rozmowy umożliwiającej rozpoznanie form przemocy i częstotliwości jej występowania,
• poinformowanie ofiar o możliwościach szukania pomocy,
• wystawienie na prośbę poszkodowanych zaświadczenia lekarskiego o stwierdzonych obrażeniach,
• poinformowanie ofiar o miejscach i warunkach wystawienia obdukcji,
• w przypadku stwierdzenia takiej konieczności lub na prośbę poszkodowanych powiadomienie innych służb np. pomocy społecznej, policji, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
• w przypadku stwierdzenia podczas badania lub podejrzenia popełnienia przestępstwa, np. ślady ciężkiego uszkodzenia ciała, ślady podejrzanych oparzeń, wykorzystania seksualnego, powiadomienie organów ścigania.
Szkoły
Pracownicy szkoły sa grupą, która w odróżnieniu od innych, ma bardzo częsty kontakt z dziećmi i młodzieżą. To im najłatwiej rozpoznać, że w przypadku danego dziecka dzieje się coś niepożądanego i to oni mogą najskuteczniej ustalić przyczyny niepokojących zjawisk, zachowań itp. Nie do przecenienia pozostaje fakt, że znają oni osobiście swoich uczniów i ich rodziców oraz mają pewną wiedzę na temat ich warunków życiowych i towarzystwa, w którym się obracają. W przypadku wystąpienia budzących niepokój zachowań, są w stanie zobaczyć je w konkretnym kontekście. Łatwiej im także nawiązać kontakt z dzieckiem i zdobyć jego zaufanie, niż np. anonimowemu pracownikowi pomocy społecznej. Udział dyrektorów szkół, nauczycieli i pedagoga szkolnego w pracach zespołu interdyscyplinarnego jest niezwykle pożądany.
Organizacje pozarządowe
Informacja o działalności lokalnych organizacji pozarządowych powinna być dostępna w każdej gminie, w przychodni, poradni, szkole, posterunku policji, itp. Organizacje pozarządowe to są głównie stowarzyszenia, fundacje, kluby. W zakresie pomocy ofiarom przemocy domowej organizują:
• telefony zaufania, punkty informacyjno - konsultacyjne, ośrodki pomocy, schroniska, świetlice dla dzieci.
W ramach swojej działalności oferują, m.in.:
• pomoc psychologiczną, w grupie i kontakcie indywidualnym,
• pomoc prawną, w tym pisanie pozwów, wniosków
• pomoc socjalną
• grupy wsparcia,
• grupy samopomocowe,
• pomoc socjoterapeutyczną dla dzieci,
• udział w prowadzeniu wywiadów środowiskowych,
• udział w pracach zespołów pomagających ofiarom przemocy np. przy gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych czy ośrodku pomocy społecznej,
• udział w interwencjach,
• pilotowanie konkretnych przypadków,
• pomoc w załatwianiu spraw urzędowych i innych
Współpraca służb i instytucji
Ofiary przemocy domowej potrzebują zwykle pomocy psychologicznej, prawnej, materialnej, socjalnej, medycznej, a także wsparcia. Niezmiernie istotna jest współpraca i przepływ informacji pomiędzy różnymi instytucjami i organizacjami zajmującymi się pomaganiem ofiarom przemocy domowej, a co za tym idzie tworzenie koalicji lokalnych. Czynniki sprzyjające podniesieniu skuteczności pomocy ofiarom przemocy domowej świadczonej przez różne służby:
• tworzenie zespołów pomocowych składających się z przedstawicieli różnych instytucji, np. policjant, pracownik socjalny, lekarz, pedagog,
• znajomość miejsc, osób, możliwości udzielenia pomocy w środowisku lokalnym,
• przekazywanie i zbieranie informacji od poszczególnych osób i instytucji pomagających rodzinom,
• konsekwentne egzekwowanie świadczeń wynikających z zadań i kompetencji poszczególnych instytucji,
• podnoszenie kwalifikacji pracowników w dziedzinie zjawiska przemocy domowej oraz sposobów skutecznej interwencji i możliwości pomocy,
• odpowiednia dokumentacja poszczególnych przypadków, form udzielania pomocy i efektów. Uwaga: odpowiednio prowadzona dokumentacja jest niezwykle pomocna w ewentualnym postępowaniu karnym przeciwko sprawcy.
Adresaci programu
• Ofiary przemocy w rodzinie (dzieci, współmałżonkowie, partnerzy, osoby starsze, niepełnosprawne),
• Sprawcy przemocy w rodzinie
• Przedstawiciele instytucji i służb zobowiązanych do udzielania pomocy w sytuacji przemocy
• Społeczność lokalna – mieszkańcy Gminy Imielno.
Cele programu
Celem głównym programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie jest podejmowanie wszelkich działań wśród społeczności lokalnej, prowadzących do zmniejszenia skali zjawiska przemocy w rodzinach na terenie Gminy Imielno
Cele szczegółowe :
1) Podniesienie świadomości i wrażliwości społecznej na temat zjawiska przemocy w rodzinie.
2) Zwiększenie pomocy i ochrony ofiar w rodzinie ,
3) Zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie,
4) Ograniczenie występowania zachowań agresywnych wśród dzieci i młodzieży.
Cele będą realizowane przez:
1) Budowanie lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy,
2) Diagnozowanie zjawiska przemocy na terenie Gminy Imielno,
3) Podnoszenie kompetencji służb i instytucji w zakresie przemocy w rodzinie,
4) Udzielanie pomocy ofiarom przemocy w rodzinie,
5) Oddziaływanie na sprawców przemocy w rodzinie.
6) Uwrażliwienie społeczności lokalnej na problem przemocy w rodzinie,
7) Promowanie modelu rodziny wolnej od przemocy,
8) Edukację dzieci, młodzieży i dorosłych w zakresie przemocy w rodzinie,
9) Działanie interdyscyplinarne w zakresie przeciwdziałania przemocy.
Źródłem finansowania zadań gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie są środki finansowe głównie z budżetu gminy oraz inne pozyskane z zewnątrz.
Cel główny - podejmowanie wszelkich działań wśród społeczności lokalnej, prowadzących do zmniejszenia skali zjawiska przemocy w rodzinach na terenie Gminy Imielno
Realizacja tego celu następować będzie poprzez realizację celów szczegółowych.
Cel szczegółowy nr 1 - Podniesienie świadomości i wrażliwości społecznej na temat zjawiska przemocy w rodzinie.
Działania :
1. Prowadzenie kampanii społecznych (np. kampania „Postaw na rodzinę”).
2. Promowanie zachowań nieagresywnych i społecznie pożądanych wśród dzieci i młodzieży.
3. Systematyczne diagnozowanie zjawiska przemocy w rodzinach na terenie Gminy Imielno.
Podmioty realizujące działanie:
· Zespól Interdyscyplinarny
· Placówki oświatowe
· Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
· Policja
· Gminny Ośrodek Zdrowia
· Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Cel szczegółowy nr 2 - Zwiększenie pomocy i ochrony ofiar przemocy w rodzinie.
Działania:
1. Prowadzenie działań interwencyjnych w zakresie przeciwdziałania przemocy:
- podejmowanie działań interwencyjnych w oparciu o procedurę Niebieskiej Karty,
- przekazywanie informacji o podejmowanych działaniach przewodniczącemu Zespołu
Interdyscyplinarnego.
2. Poradnictwo medyczne, psychologiczne, pedagogiczne, prawne i socjalne.
3. Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia.
Podmioty realizujące działania:
· Policja
· Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
· Gminny Zespół Interdyscyplinarny
· Przedstawiciele oświaty
· Gminny Ośrodek Zdrowia
· Rodzinny Punkt Konsultacyjno – Informacyjny do Spraw Uzależnień i Przemocy
· Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Cel szczegółowy nr 3 - Zwiększenie skuteczności działań interwencyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie.
Działanie:
1. Izolowanie sprawców przemocy.
2. Przeprowadzanie rozmów z osobami nadużywającymi alkohol, stosującymi przemoc.
3. Wydawanie zakazu kontaktowania się z osobami krzywdzonymi.
Podmioty realizujące działania:
· Rodzinny Punkt Konsultacyjno – Informacyjny do Spraw Uzależnień i Przemocy
· Policja
· Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
· Kuratorzy sądowi
· Sąd Rejonowy
· Prokuratura Rejonowa
· Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Cel szczegółowy nr 4 - Ograniczenie występowania zachowań agresywnych wśród dzieci i młodzieży
Działania:
1. Realizacja programów profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz zachowań agresywnych – udział dzieci i młodzieży w zajęciach warsztatowych uczących zachowań nieprzemocowych, spektakle profilaktyczne,
2. Udział w profilaktycznych kampaniach społecznych i ogólnopolskich (np. zakup filmów i materiałów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży) – kampania „Zachowaj Trzeźwy Umysł”, „Postaw na Rodzinę”.
Podmioty realizujące działania:
· Gminna Komisja Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
· Placówki oświatowe
· Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
Spodziewane efekty i ocena prowadzonych działań
• Zmniejszenie rozmiarów zjawiska przemocy domowej.
• Zwiększenie skuteczności i dostępności pomocy.
• Zmniejszenie negatywnych następstw dla ofiar i świadków przemocy w rodzinie.
• Spadek liczby przypadków przemocy w rodzinie.
• Spadek liczby rodzin, w których interwencje podejmowane są wielokrotnie.
• Zwiększenie społecznej wrażliwości i zaangażowania w problematykę przeciwdziałania przemocy.
• Zwiększenie kompetencji służb, instytucji i organizacji społecznych pracujących w obszarze przemocy domowej oraz poprawa współpracy w tym zakresie.
Efektywność programu i jego ocena mierzona będzie poprzez prowadzenie statystyk, ich analizę ilościową i jakościową. Z realizacji zadań programowych sporządzane będą sprawozdania roczne przez Koordynatora.